جهان سوم کجاست؟ جهان سومی کیست؟
سروش هادیان
استاد با صدای گرفته اش می گوید: بچه ها،رکن اصلی توسعه آموزشه. توسعه از پایین. یعنی از تک تک افراد یک جامعه. قدم اول توسعه را من و تو باید بر داریم... از خودمون شروع کنیم که اول فرهنگ جهان سومی را از خودمون دور کنیم .ما خودمون.... سرفه به استاد اجازه نمی دهد حرفش را تمام کند.نیم ساعت به پایان کلاس مانده. و استاد می گوید: بچه ها! می تونید برید. حالم خوب نیست.صدایی از ته کلاس می گوید: آخ جون!
استاد نگاه غمگینی به کلاس می اندازد و لبخند می زند. ما دانشجویان علوم سیاسی هستیم!
* * *
عقب ماندگی ما ازچه زمانی شروع شد؟ اصلا به چه دلیل ما را جهان سومی می خوانند؟ شاید این اسمی است که غربی ها بی خود و بی جهت بر ما نهاده اند!
اصلا جهان سوم کجاست؟
معنای اولیه ای جهان سوم به کشورهایی تعلق داشت که جزء بلوک بندی شرق و غرب نبودند و موقعیت جدا از آنان داشتند. و تعدادی از این کشورها جنبش عدم تعهد در سال 1995را تشکیل دادند.
اما ماؤتسه رهبر چین طبق نظریه ی «سه جهان» اینچنین می گوید:جهان اول، جهان امپریالیسم (کشورهای سرمایه دار غربی) جهان دوم، سوسیال امپریالیسم (کشورهای اتحاد شوروی) و جهان سوم (شامل بقیه کشورهای جهان)
و اکنون جهان سوم با کشورهایی که از توسعه ی جهانی عقب مانده اند، یا در مراحل اولیه توسعه و نوسازی به سر می برند یا به لحاظ اقتصادی و سیاسی وابسته به قدرت های بزرگند،گفته می شود.و به این ترتیب اصطلاحات جدیدی مثل تفکر جهان سومی، فرهنگ جهان سومی ، انسان جهان سومی و... ساخته شد.
طرز فکر جهان سومی به چه معناست ؟ شاید اینکه ما تخصص گرا نیستیم.
اینکه به زمان اهمیت نمی دهیم. یعنی نه گذشته را می خوانیم و نه آینده را در نظر می گیریم و به همین ترتیب برنامه ریزی برای زندگی مان نداریم.
من خیام و اشعارش را بسیار دوست دارم اما فکر می کنم اکنون هنگام داشتن تفکر خیامی نیست، اینکه دنیا می گذرد و خوش باش و می نوش و... !
اتفاقاً دنیا می گذرد و حرکت می کند ، اما خیلی سریع تر از آنکه ما تصور می کنیم. جهان حتی یک ثانیه نمی ایستد تا ما بخواهیم به ان برسیم.
من غمگین می شوم وقتی دوستانم را می بینیم که می گویند: این کشور چه چیزی برای ما داشته؟ چه کاری برای ما کرده اند؟
دلم می خواهد بگویم: شما برای ایران چه کرده اید؟
وقتی میزان کار مفید در اداره ها زیر 30 دقیقه است چه کسی مقصر است؟ وقتی ایرانیان را جزء دروغ گوترین و دوروترین ملت های جهان می دانند چه کسی علت آن است؟ وقتی روحیه تملق و چاپلوسی را از کودکی پدران و مادرانمان یادمان داده اند... وقتی علت همه مشکلات را بیرونی می دانیم.
آیا اگر اسکندرو عربها و مغولان و..... حمله نکرده بودند ما توسعه یافته بودیم؟!
ما می توانستیم پیشرفته باشیم اما دشمنان اجازه نداده اند! چه ادعای پوچی ! آیا همین ملت نبودند که همین بیگانگان را با آغوش باز پذیرفتند و به قولی مثل خاکشیر با هر مزاجی سازگار می شوند؟
مثال برای مسؤلیت گریزی ما فراوان است. یکی از نزدیک ترین آنها در بر خورد دانشجویان با خاتمی در سال 84 بود.
وقتی 16 آذر آن سال ناسزاهای گوناگون را نثار او کردند و او را دروغگو خواندند و اظهار داشتند که خاتمی آنها را گول زد و به خواسته های آنان توجهی نکرد.
آیا این دانشجویان به جزدادن یک رأی لطف دیگری در حق خاتمی کرده بودند؟!
هرچند به عادت همیشگی پدران و مادرنشان خاتمی که رفت شروع به آه و ناله کردند. و هیچکس حتی ذره ای خودش را در این قضیه مقصر نمی دانست! (من کاری به سیاست های دولت اصلاحات ندارم فقط رفتار سیاسی دانشجویان را در بر خورد با این دولت مد نظر دارم ).
بله! این جا جهان سوم است. این رفتارها نشان دهنده ی احساسی و عاطفی عمل کردن این افراد است.
تالکوت پارسونز،جامعه شناس آمریکایی ،در مقایسه ای که میان جوامع مدرن و سنتی در رابطه با نوسازی انجام داده است ،ویژگی های جامعه های سنتی را عاطفی بودن، جمع گرایی، خاص گرایی، انتساب و تداخل کار کردها می داند. و در مقابل عقل گرایی، خود گرایی، عام گرایی، اکتساب و تفکیک کار کردها از ویژگی های جوامع توسعه یافته محسوب میکند.
یعنی ما که در انجام دادن کارهایمان انتظار کمک از دیگران که هیچ،از ماوراءالطبیعة داریم به جای اینکه به خودمان متکی باشیم، جهان سومی هستیم.
یا اینکه برای دوستان و اطرافیانمان به واسطه ی خانواده و پدر و مادر و طبقه و محله ی خانه ی آنها احترام قایل می شویم به جای اینکه به صلاحیت فردی افراد توجه کنیم جهان سومی هستیم .یعنی وقتی در کشور ما افراد در چند نقش انجام وظیفه می کنند و هیچ کدام را به درستی ایفا نمی کنند، وقتی مهندسان در جای تاجران هستند و دکتر ها در فکرساخت و فروش آپارتمان هستند،یعنی ما در جهان سوم زندگی می کنیم.
آیا شما فکر می کنید جهان سومی بودن ما،جبر جغرافیایی است؟
آیا شما توسعه نیافتگی و عقب ماندگی جهان سوم را دلیل توسعه یافتگی جهان اول می دانید؟
آیا کشورهای جهان سوم به توسعه خواهند رسید؟ چند سال؟ چند دهه؟ و شاید چند قرن دیگر؟
زمان این اتفاق به چه کسانی بستگی دارد؟
مخاطب محترم! نکند تو فکر می کنی این قضیه هیچ ربطی به تو ندارد؟!
